آثار فرهنگی تویسرکان _ محلات معروف 5

آثار فرهنگی تویسرکان
۴_محلات معروف
۴_٣ زرهان
در مورد وجه تسمیه زرهان می توان فرضیه هایی رامطرح کرد:
_ زر +گان یا کان، پسوند مکان مثل مشکان، سرکان، ، آریکان در گویش تویسرکان.
اردکان، سلفچکان و... که گ به ک تبدیل شده است.
گان یا کان، بعد به ان تغییر یافته، مثل مازندران، سمنان، همدان و...
یا از، زر+مان(پسوند مکان)= زرمان، مثل آرتی+مان، بعد، م به ه تبدیل شده باشد.
با هر دو وجه اگر فرضیه ها را درست بدانیم، می شود :زر +پسوند مکان.
یعنی جای زرخیز، اما دلیل؟
زرهان در طول تاریخ تویسرکان فعلی و اطراف آن یعنی محل تویسرکان قدیم (روذآور یا رودآور) آبرفت کوه های شمالی شهر بوده است، پس حاصل خیز ترین خاک ها، که خاک آبرفتی است در این محل موجود بوده و از سوی دیگر وجود آب به خاطر شیب منطقه و پیدایی قنات ها و سرریز آب بالادست، این منطقه را به مکان مناسبی برای کشت و برداشت تبدیل کرده است.
نمونه ی آن :کاشت و برداشت گندم آبی «کلتی» و زعفران در این منطقه در گذشته و انواع سبزیجات و صیفی و محصولات جالیزی تا این اواخر می باشد. . (مقایسه کنید با سه محل دیگر، جولستان، پایین محله و دستجرده که غالبا بافت زمین در بیشتر جاها سنگ رسوبی و آذرین می باشد، جز اطراف رودخانه ها).
به هر حال، بیشتر اشتغال اهالی زرهان به دلایل گفته شده صیفی کاری بود و بهترین نوع کلم که لازمه ی شب یلدای تویسرکانی بود، در این محل کشت می شد.
زرهان در گذشته و در سال های اخیر از چند محله ی فرعی تشکیل شده است :
_محله ی قیطور که از اواسط خیابان شهید باهنر، بعد از محله ی یهودی ها آغاز می شده و تا مسجد زرهان و حوالی آن از چهار جانب ادامه داشته است. قبرستان این محل خانه معلم فعلی، مدرسه هدایت و روبروی آن بوده است.
_محله پایین زرهان، در امامزاده (اطراف امام زاده). قبرستان های محل در این قسمت ادامه داشته است (جای دادگستری فعلی و پارک زرهان و پارک کوچک خیابان شهید اندرزگو).
_محله ی سر خان دراز
اطراف قنات خان (چشمه) دراز ، مکان مهدیه ی فعلی.
_اسماعیل آباد در شمال خیابان شهید باهنر و صادقیه (اطراف مسجد) در جنوب خیابان، بعد از امتداد خیابان قیطور (شهید باهنر )از خانه معلم فعلی به سمت میدان یادبود (فرشید).
ارتفاع سطح از خانه معلم به بعد حدود هفت، هشت متری می شد ، این اختلاف سطح کاملاً هنوز در دو طرف خیابان در بر دوم و سوم قابل مشاهده است (از خیابان چند پله می خورد).
_اطراف ناسیونال
بعد از انتقال جاده کرمانشاه از پایین محله به این محل در شمال آرامگاه حیقوق نبی ساختمان هایی توسط اهالی روستاهای آن مسیر احداث شد (رودآوری ها، عین آبادی هاو...) که اصطلاحاً محله ی پشت ناسیونال لقب گرفت. (کارگر فعلی و اطراف نمایندگی ایران ناسیونال مرحوم حاج حسین آزادی).
_بعد از انقلاب چند محله یا کوی (شهرک)به این منطقه اضافه شد (شهرک فرهنگیان، شهرک سپاه، شهرک وحیدیه، شهرک شهرداری، شهرک نیروی انتظامی، شهرک قائم و اخیراً مسکن مهر ) که هر کدام خود محله های بزرگ و پرجمعیتی شده اند.
بزرگانی در محله ی زرهان زیسته اند، مثل خانواده های شیخ الاسلامی ،سبزواری، کیایی ها، اصغری ها، درویشی ها، اعتمادها، آزادی ها. مقدسی ها، پهلوانی ها، سلیمی ها و...
چنانکه گفته شد شغل بیشتر مردم این محل، صیفی کذری، بنایی (بناهای ملروف شهر زرهانی بودند و با لقب معمار و استاد شناخته می شدند مثل مرحومان، حاج رحمان معمار، حاج حسن ، حاج کریم رهبر ،استاد غفار و استاد رحیم، و... و عده ای که بحمدالله در قید حیات هستند.
یکی از ویژگی های مذهبی مهم زرهان، اجرای مراسم «تعزیه» است که سال ها صبح عاشورا در این محل با تشکیلات منظم و نقش آفرینی استادانه و صحنه آرایی جالب برگزار می شود.