تویسرکان | آثار فرهنگی تویسرکان -محلات معروف

آثار فرهنگی تویسرکان -محلات معروف - محله ی دستجرده

آثار فرهنگی تویسرکان
۴_محلات معروف
۴_۴ محله ی دستجرده
محله ی دستجرده
محدوده جغرافیایی این محله تقریباً نصف شرقی شهر بود.
دستجرده خود از چهار محله ی بزرگ و نام آور تشکیل شده است :
دستجرده
قلعه ی شاهزادگان قاجاریه
محله سادات (سیدا)
محله خاکساران
۴۴١ محله ی خاکساران
در مورد محله (کوچه دراویش خاکسار یا کوچه درویشا) توضیحاتی داده شد.
۴۴٢محله ی سادات
این محله اطراف و بیشتر قسمت جنوبی و شرقی رودخانه ی قاضی و پل قاضی بود که سادات جلیل القدری از نقبایی ها، نقیبی ها و مصطفوی ها و مولانا در آن جا ساکن بودند. به نظر می رسد سادات از مهاجران به تویسرکان باشند.
سادات یا در کسوت روحانیت بودند یا انسان های متدین و قانع و بی آزاری که با باغداری و کشاورزی زندگی می گذراندند و مجموعه باغات آن ها در این محله «باغ سیدا» نامیده می شود.
امور مذهبی محله دستجرده با سادات بود.این طایفه مورد وثوق و اعتماد مردم بودند و سید حسین نقبایی و فرزندش سید محمد علی سال ها امامت جماعت مسجد دستجرده (امام زمان) را بر عهده داشتند.
۴۴٣ محله ی دستجرده
مرکزیت این محله
غیر از قلعه شاهزاده ها، محله خاکساران و سادات، مرکزیت این محله دستجرده نامیده می شود.
این محله که اطراف مسجد و قسمت شرقی آن را شامل می شد محل سکونت و منازل بزرگ اعیانی و باغچه های خانواده هایی نامی، مالک و صاحب نفوذ تویسرکان بود مثل دباغی ها، نیک روش ، سلیمانی ، رزاقی، قاضی،طاهرزاده، اخوان و...
این خانواده ها یا مالک بودند یا تاجر و یا صاحب منصب اداری و از آن ها آثار خیر زیادی بر جای مانده است.
اولین بیمارستان، گاراژ (گاراژ فرشچی، روبروی شهرداری) ، ساختمان های اداری (شهرداری، فرمانداری، شهربانی، فرهنگ و...) در این محل ایجاد شد.
رودخانه ی پرآب فصلی شهر،یعنی رودخانه ی قاضی و پل معروف آن وادامه ی رودخانه ی گزندر و تفرجگاه «سوری» در این محل موجب ایجاد طبیعت زیبا و آب و هوای مطبوع شده بود و نسیم سوری هنوز هم معروف است.
بزرگان خانواده های این محله عبارت بودند از :مرحومان، قاضی، حاج تقی دباغی، حاج میرزا دباغی، حاج نوروز رزاقی، حاج یدالله طاهرزاده، حاج میرزا علی فرشچی و...
۴۴۴ قلعه ی شاهزادگان قاجاری (قله یا قله شازداgale shazda)
این محله که گزارش های تاریخی مکتوبی از زمان ناصرالدین شاه در باره ی آن موجود است و در کتاب های «تویسرکان و شوریدگان» بازتاب یافته است، محل زندگی شاهزادگان مهاجر یا تبعیدی به تويسرکان می باشد.
قلعه محیطی بود با دیوارهای گلی عریض و طویل و برج های نگهبانی و با جمعیتی حدود ۶٠ خانوار، نزدیک به سیصد نفر در ابتدا و بعد حدود ١۴٠نفر در زمان ناصرالدین شاه. .
سازنده ی قلعه شیخ علی میرزا معروف به «شیخ الملوک» فرزند فتحعلی شاه بوده است. (هنوز هم محلی به نام ایشان به نام شیخ علی مرزه وجود دارد)
محدوده ی قلعه با مشخصات امروزی شامل محوطه ی محصور در بین خیابان های انقلاب(بانک ملت تا شهرداری) ، خیابان امیرکبیر تا کلانتری، تمام خیابان مایل و پشت مسجد پایین محله.
بعد از فوت فتحعلی شاه، محمدشاه فرزند عباس میرزا به سلطنت می رسد و سه برادر خود، به نام های جهانگیر میرزا، خسرو میرزا و احمد میرزا را از ترس داعیه داری حکومت کور می کند و برای دوری از مقر حکومت به تویسرکان می فرستد.
خسرو میرزا بعد از مدتی به همدان می رود و دو برادر نابینا در تویسرکان ساکن می شوند.
جهانگیر میرزا اهل فضل و ادب بوده و چهارکتاب (تاریخ نو، آثارالبلاد واخبارالعباد، طرائف الظرائف و کتابی در عروض و قافیه) به او منسوب است.
فرزندان این شاهزاده ها تا امروز در تويسرکان با شهرت جهانگیری، مسعودی، معینی ، احمدی زندگی می کنند.
برج و باروی قلعه خراب شده و دیگر اثری از آن نیست، منازل بزرگ و اعیانی آن هم با معماری های زیبا فدای خیابان کشی و معماری جدید شد و تنها، منزل مسعودی از دستبرد حوادث مصون مانده است.
شاهزادگان انسان هایی بی ریا، خوش ذوق، فرهنگ دوست و آداب دان بودند.
مناصب و تحصیلات عالی داشتند و اولین مدرسه به سبک جدید توسط آنان افتتاح شد.
آیت الله سنجری از مجتهدان نجف رفته ی تویسرکان از این خانواده است.
محله شاهزاده ها، در این اواخر، حالت قلعه را از دست داده بود و به صورت کوچه های پر پیچ و خمی دالان مانند درآمده بود که حتی روزها هم،با چراغ برق از آنجا عبور می کردند و به کوچه قلعه معروف شده بود (کوچه قله) .