آثار فرهنگی تویسرکان _ صنایع و حرف پالان دوزی(پالpalo)

آثار فرهنگی تویسرکان
٢٧ _ صنایع و حرف
٢٧_۴ پالان دوزی(پالpalo)
خر یا فانتزی آن الاغ یا دراز گوش، حیوان زبان بسته ای است که امروزه برای بردن نامش باید دو سه بار ببخشید و معذرت می خواهم و جسارت است به کار برد.
این همدم و همیار بشر در کنار دام های دیگر اهلی، چون گاو، گاومیش، گوسفند و بز، شتر، قاطر و اسب، بیشترین خدمت را به بشر داشته اند.
قرن ها چرخ اقتصاد بشر را در دوره ی پیشا ماشینی گردانده اند و می گردانند.ساخت حمام ها، مساجد، پل ها، ساختمان ها، جاده ها و حمل کالاها در گذشته مدیون باربری خران است.
در همه جا و به ویژه در تویسرکان خر خود عامل کارآفرینی و متعلقات خر هم کارآفرین بوده اند، مانند پالان دوزی، سراجی، نعل بندی، چهار بارداری (مکاری، خرک داری) ، آهنگری، جوال و خورجین بافی، طناب بافی و...

خر در فرهنگ قرآنی و ایرانی مصداق حماقت، بدصدایی،باربری و... است.
قرآن می فرماید : «کالصوت الحمیر» «کمثل الحمار»
در شعر ناصر خسرو قبادیانی، سنایی و مولانا، خر، اعضای بدن، حرکات و رفتار این حیوان نماد شده و بسآمد بالایی دارد . در شعر و نثر دیگران و امثال سائره عربی و فارسی و ضرب المثل ها و شکل های مختلف صور خیال هم خر حضوری پر رنگ دارد.
علت چیست؟
آیا حیوانات در دستگاه خلقت و ارزش گزاری ملت با یکدیگر تفاوت دارند؟
حیوانات مخلوق، هر کدام صفت بارز و نیکویی(صدا خوش ، استعداد تقلید، پرواز زیبا، خوش رنگ، با وفا، نجیب، تخمگذار، عسل ساز و...) دارند و به نظر ما نقص هایی.
خر هم حسن و عیب هایی دارد، اما چرا نماد شده است؟
در تعریف نماد باید گفت :تشبیهی است که مشبه یا مشبه به آن در ذهن جامعه وجود دارد و نیاز به ذکر نیست.
چون خر از نزدیک ترین حیوانات به بشر بوده و کمینه در یک خانه، محله، کوچه و بازار پیدا می شده، نماد قرار گرفته است.
مثلاً وقتی گفته شود پوستش کلفت است، فوری تشبیه او مانند خر است در ذهن شکل می گیرد و کلام فهمیده می شود.
پس خر چون قابل تجربه ترین حیوان در زندگی بشر بوده است، نماد(سمبل) و بارز شده و در ادبیات عامه و درسی راه یافته است.
بلا تشبیه مثل پیکان و پراید امروز، برای همه قابل رانندگی و شناخته شده اند.

پالان وسیله ای است زین مانند که بر پشت خر نهند تا سوار و بار را بهتر حمل کند.

پالان دوز، ابتدا رویه ای مکعب مستطیل را می دوزد سپس آن را پر از ساقه ی گندم خرد نشده (کلش kolash) می کند و با انحنا دادن طرفین و ایجاد برآمدگی در جلو وعقب و دوختن تکه ای موکت یا فرش کهنه در نشیمنگاه، پالان را آماده می کند.
پالان متعلق دیگر هم داشت که به طرفین پالان متصل می شد، به عرض ٢٠ سانتیمتر و پر از کلش و دو ران خر را در بر می گرفت.
در گذشته، تویسرکان، راسته ای مخصوص پالان دوزها داشت که حدود بیست نفری به این حرفه مشغول بودند.
٢٧_۵ نعل بندی
برای این که اسب، قاطر و الاغ در اثر تحرک زیاد، سم هایشان فرسوده نشود، هرچند وقت یک بار، این حیوانات را به مغازه ی نعل بندی (کوچه ی باغوار) می بردند، ابتدا با شیء برنده ای مانند داس، سم را می تراشیدند و صاف می کردند سپس نعلی به شکل و اندازه ی سم را با میخ مخصوص که هر دو را آهنگران یا خود نعل بندان می ساختند به پای حیوان میخ می کردند.
دو مغازه در تویسرکان نعل بندی می کردند.
٢٧_۶ چهار بارداری (چارواداری) چند خانواده در تویسرکان خر های قوی و بارکشی داشتند که تمام حمل و نقل بارهای شهر و حتی بارهای خارج از شهر را به عهده داشتند ، البته بیشتر تویسرکان به همدان و بالعکس
محصولات کشاورزی ، مصالح و ابزارهای ساختمانی، درخت و چوب، اسباب خانه، شن و ماسه، مسافر و...
وسایل کار این حرفه، جوال ، توبره، تنگ چوبی و نخی، این اواخر فلزی و... بود
تولیدات سراجی و جوال و توبره و... از شهرهای دیگر می آمد