آثار فرهنگی تویسرکان _کارخانه ها و کارگاه ها _کارخانه های خشکبار

آثار فرهنگی تویسرکان
٢٨_کارخانه ها و کارگاه ها
٢٨_۵ کارخانه های خشکبار
تویسرکان شهری است فرهنگی که زیر بنای اقتصادش بر سه پایه ی کشاورزی، باغداری و دامداری نهاده شده است.
مهم ترین ویژگی این سه عامل آن است که گستردگی آن ها شامل همه ی شهرستان می شود.
هزینه ها و زحمات به دوش مردم است اما محصول و نتیجه اش به اقتصاد محلی و ملی تزریق می شود.
(نقل است به یکی از سرمایه داران تویسرکان گفته بودند چرا کارخانه ای ایجاد نمی کنی؟ گفته بود کارخانه ای دارم به وسعت تویسرکان، بدون ساختمان، بدون دادن حقوق و بیمه و مزایا، بدون نیاز به خارج برای وارد کردن دستگاه، بدون خروج ارز بلکه ورود ارز، ، بدون ناراحتی و غصه و... آخر هم تولیدات را به من می رسانند و حق‌الزحمه را می برند.
پرسیدند چه کارخانه ای است؟ گفته بود : «کارخانه بسیار بزرگ قالی بافی تویسرکان»)
کشاورزی، دامداری و باغداری هم این گونه است.
توسعه و پیشرفت شهر بدون توجه به این سه عامل شدنی نیست.
تولید میوه و حبوبات و فرآوری آن ها که کارخانه های خشکبار را به وجود می آورد، رها شده است.
در گذشته تویسرکان دارای دو گروه کارخانه و کارگاه خشکبار بود :
گروه اول _کارشان تهیه انواع حبوبات بود، مثل گندم، جو، لوبیا، نخود و...که بعد از سرت کردن به استان های دیگر و خارج صادر می کردند.
افرادی مثل مرحومان اخوان ها، سلیمی ها و...
در هر کارگاه تعداد زیادی زن و مرد فعالیت کرده و در تابستان ها هم تعداد زیادی دانش آموز، آن جا کار می کردند و اشتغال ایجاد می شد.
گروه دوم _ فرآوری میوه به ویژه زردآلو
کارگاه های پره کردن وخشک کردن زردآلو یکی از اشتغال آفرین ترین کارگاه ها بودند.
در شهر ، سرکان و آرتیمان چند کارگاه وجود داشت مثلاً کارگاه مرحوم حاج بابا سلیمی که با سرپرستی آقای حاج علی آقا احسانی اداره می شد و جای محل فعلی مدرسه ی آرتیمان بود ۴٠٠٠ طبق داشت که ١٠٠٠طبق در حال پر شدن از پره، ١٠٠٠طبق در دودخانه، ١٠٠٠ در حال خشک شدن و...
اگر هر طبقی روزانه با دو کیلو زردآلو پر شده باشد، حداقل روزی دو تن زردآلو پره می شد، محاسبه بفرمایید در شهر چند کارگاه بوده و تناژ زردآلو چقدر باید باشد و چند درخت زردآلو بوده، تا این کارخانه ها حداقل ۵٠ روز کار کنند.
درخت فراوان و تولید بسیار زیاد زردآلو، کارگاه های دارای صد کارگر را رونق می داد.
ابتدا زردآلو به کارگاه حمل می شد، شسته شده و برای پره کردن در اختیار کارگران قرار می گرفت.
کارگران زردآلو را باز کرده، هسته را جدا می کردند و دو پره را در طبق چوبی یک متر در نیم متر چوبی با دیواره های ۵سانتی می چیدند.
مایعی از مخلوط آب، جوش شیرین و مواد شیمیایی دیگر برای گند زدایی و نگهداشتن حالت پره بر روی آن می پاشیدند که در داخل پره ها رسوب می کرد.
پره ها را برای ضد عفونی کردن در دودخانه (سوزاندن گوگرد در بخاری های مخصوص) قرار می دادند تقریباً ٢۴ ساعت طبق، دودی می شد.
پره ها یا آفتاب خشک بودند (آفتابی) یا با تیزاب خشک می شدند که «کالفرنی» نامیده می شد.
بعد از خشک کردن، پره ها را داخل کیسه های پنج کیلویی ریخته درش را می دوختند،با جوهر و کلیشه آرم می زدند و در داخل جعبه ای چوبی با همین حجم جاسازی کرده، در جعبه را میخ می کردند، بعد از زدن آرم کارگاه، نام صاحب کارخانه، ماه و سال تولید به دو زبان فارسی و انگلیسی یا فقط انگلیسی بر تریررهای ترانزیتی بار می شد و به آلمان و سایر کشورهای اروپایی صادر می شد.
ظاهراً برگه ی زردآلو افزون بر آجیل و خشکبار در آن کشورها از مواد اولیه نوعی خورشت هم بوده است.
از معروف ترین کارگاه ها باید به کارگاه های مرحومان آرضا محمودی، حاج بابا سلیمی، برادران اخوان، حاج جعفر اکبری، حاج صادق صابونی، حاج جواد ولییی،... در شهر و سه کارخانه در سرکان اشاره کرد.