تویسرکان | آثار فرهنگی تویسرکان ٢_کارخانه ها و کارگاه ها

آثار فرهنگی تویسرکان ٢_کارخانه ها و کارگاه ها - کارخانه شکستن بخورک (کولkoul)

آثار فرهنگی تویسرکان
٢٨ _کارخانه ها و کارگاه ها
٢٨_۴ کارخانه شکستن بخورک (کولkoul)
در خیابان امیرکبیر، روبروی مدرسه ی محمدیه و جنب سینمای قدیمی، محوطه بزرگی بود متعلق به مرحوم حاج جواد ولییی.
آن مرحوم کارخانه ای نصب کرده بود با مدیریت مرحوم حاج حسین آزادی که با سر و صدای زیاد دانه ها ی بخورک را می شکست و کارگران مغزها را جدا کرده و پوست را هم که (کول) می گفتند، جای دیگری انبار می کردند.
بخورک که نام های متعددی دارد، دانه ی درختچه ای است به نام «ارژن» شبیه بادام کوهی ارتفاعات تویسرکان، این درختچه در فارس و نواحی جنوب مرکزی رشد می کند و دارای دانه های فراوانی است. دانه مانند بادام دارای پوسته ای سبز و پوست چوبی محکمی در زیر آن که مغز درونش قرار گرفته است.
کارگران کارخانه، بعد از شکستن دانه ها و مدا کردن مغز از پوست، مغز ها را بسته بندی کرده و برای مصارف دارویی به آلمان می فرستادند.
پوست چوبی ضخیم، چون نسبت به چوب و کول گردو و بادام و ذغال ارزانتر بود، خانواده های متوسط و ضعیف هر کدام چند من یا چند گونی می خریدند، در محوطه ای جلو منزل نیم سوز می کردند و بعد از خنک شدن برای مصرف در منقل کرسی انبار می کردند.
خانواده های مرفه یا پوست گردو و بادام (که غالباً محصول باغ های خودشان بود) را نیم سوز می کردند، یا ذغال (از چوب درختان خشک باغ هایشان) استفاده می کردند یا خریداری کرده و در پایین حیاط انبارهایی به شکل مربع مستطیل بر روی دیوار حیاط درست می کردند که تابستان از بالا ذغال می ریختند و در پاییز و زمستان از دریچه های پایین بیرون می کشیدند و استفاده می کردند.
در شاه نشین و هشتی های خانه هایشان هم برای پذیرایی از میهمانان یا بخاری چوبی داشتند یا خاک اره. ای.
بخاری چوبی خوراکش هیزم بود، کارگران دو، سه روز ساقه های درختان را با تبر به قطعات مساوی به اندازه ارتفاع بخاری تکه تکه کرده و در انبارها برای فصل سرما ذخیره می کردند.
بخاری های خاک اره ای هم محفظه ای استوانه ای یا مکعبی داشت که پر از خاک اره شده، کوبیده می شد، داخل بخای جای می گرفت و آرام آرام می سوخت.