آثار فرهنگی تویسرکان _ چشمه ها، قنات ها، چاه ها، استخرها

آثار فرهنگی تویسرکان
٩_چشمه ها، قنات ها، چاه ها، استخرها
قنات و کاریز و چاه و رود در ایران نیمه خشک، یعنی زندگی و در دوران قبل از لوله کشی آب آشامیدنی یعنی اصل زندگی.
تویسرکان ما به شکرانه ی قرار گرفتن در دامنه ی جنوبی الوند و رشته کوه های زاگرس، در صورت مرحمت نزولات آسمانی منطقه ی سرسبز و پر آبی است. اما اگر خشکسالی باشد نگران کننده می شود.
پدران ما که قرن ها و دهه های کم آبی را تجربه کرده بودند با زحمات طاقت فرسا با حفر قنات ها و رساندن آب به سطح زمین در سطح شهر و روستا، خدمت بزرگی به ما کرده بودند. اما ما بعد از دیدن فشاری (وسیله ای که با فشار دادن دو سوپاپ طرفین، آب جاری می شد) و شیر آب در منازل چوب حراج به چشمه های کهن زدیم، با ساخت و ساز آن ها را کور یا مسیرشان را تغییر دادیم، لایروبی نکردیم، دیروز خودشان را و امروز نامشان را هم فراموش کرده ایم.
چند سالی است که مته های کلان را به رگ و ریشه ی زمین می زنیم و با حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق و حیف و میل آب سفره ها و عمق زمین رگ حیات سبزی و طراوت را قطع می کنیم و فکر می کنیم مدرنیزه شده ایم.
به هر حال در شهر ما قنات ها و چشمه های بی شماری بوده است. به گفته ی آقای گل محمدی در کتاب «تویسرکان» بیش از ٣۵٠چشمه و قنات در شهرستان وجود داشته است که برخی از آن ها عبارتند از :
_چشمه چولو در شهرک طالقانی
_چشمه گازرو (گازران) در نزدیکی قبر آمیرزا امین، قبرستان جولستان.
_چشمه منزل مرحوم فرپور در جولستان (در می م خو)
_چشمه کریم، پشت مسجد جولستان، دارای اتاق آجری و طاقی که چند پله می خورد.
_چشمه مسجد اعظم قدیمی
_چشمه محله حاجی ها، روبروی مسجد جولستان
_چشمه باغوار، در محوطه مسجد باغوار، چند پله می خورد و محوطه ای بود برای آب برداشتن و لباس و ظرف شستن
_تشته کله، در محوطه مسجد امام حسین پایین محله
_چشمه حمام پایین محله
_چاه اسماعیل، ابتدای پایین محله پایین، با ساختمانی آجری و زیبا با طاقی منظم و دارای چند پله با عمق حدود شش متر.
_چشمه میتو، زرهان، در داخل دالان منزل دکتر اقتداری (کارگاه میراث فرهنگی)
_چشمه مسجد زرهان و حمام زرهان
_ چشمه خان =چشمه، دراز، محوطه مهدیه
_ چشمه علیخانی (چشمه علی) محل کشتارگاه قدیمی، تیمور آباد
_چشمه قاضی، کوچه شهید قاضی
_چشمه و استخر نجارها، آخر کوچه قاضی
_چشمه سوری، سر سوری
_چشمه هفت خواهران ، پایین تر از پل قاضی
_چشمه نو، در باغات جولستان
_قنات یاور، باغ های جولستان.
البته در بیرونی منزل بزرگان و اعیان شهر هم چشمه ها و قنات هایی بود که اجازه داده بودند عموم هم استفاده کنند.
استخرها
غالباً در جلو چشمه ها و قنات ها به تناسب استخر کوچک یا بزرگی برای جمع آوری آب برای شستشو یا آبیاری احداث می کردند که کوچک ها را حوضچه و حوض و بزرگ ها را استخر یا (ایسیل ) می نامیدند، ایسیل ها هم مانند چشمه ها به نام حفر کننده، واقف یا صاحب باغ نامیده می شد یا به مناسبتی فرهنگی و عامیانه لقبی می گرفت مثل استخر آب دزدها (ایسیل او دزا) یا ایسیل حاج م رضا، ایسیل نسار، استخر حاکم و...