آثار فرهنگی تویسرکان _ کوه های مهم و مرتفع تویسرکان

آثار فرهنگی تویسرکان
٧_کوه های مهم و مرتفع تویسرکان
در کتاب های جغرافی و جغرافیای تویسرکان و تویسرکان شناسی، مطالب مستند و مفیدی در مورد ارتفاعات شهر آمده است.
در این جا با ذکر نام و ارتفاع کوه های با نام و مشهور به حاشیه های فرهنگ عوامی آن ها هم اشاره خواهد شد.
یک _قله ساریو، ارتفاع، حدود ١٩٠٠متر از سطح دریا.
به گمان مردم،ساریو یعنی : ظاهراً ساری =جاری +آب، سالی آب =کم آب و... باشد.
دو _ کوه افشار
ارتفاع حدود ٢٩٠٠متر.
شاید به دلیل درگیری های نادرشاه افشار با عثمانیان در دامنه های این کوه (به دلیل وجود تر نادری) به این نام معروف شده باشد.
چشمه سارها و آب های دره های این کوه آب فاران (پارو) را تشکیل می دهد که در چند بند (مهم ترین آن ها بند فاران (بن پارو) و در چند استخر نامدار، آب روزمینی و چند چشمه و قنات زیر زمینی بین باغ های جولستان تا عین آباد تقسیم می شده است.
شاید در اثر زیست بوم بودن تویسرکان در سده های گذشته برای قوم یهود، نام فاران یاد نامی از کوه فاران در فلسطین اخذ شده باشد یا به معنی آب فراوان جوشیده از کوه از واژه ی عربی «فار» (وفار التنور) گرفته شده باشد یا پارو به معنی آب ساعتی یا پاره آب باشد.
سه _کوه های گلیان و برفیان ٢٧۵٠ متر
چهار _ سیاه دره ٢٧٠٠متر، رستنگاه لاله های واژگون.
پنج _ خان گرمز ٢٨٨٠متر
در وجه تسمیه این کوه، خان گرمز را از خان =ارباب و گرمز = ندید را آورده و داستانی برای آن نقل کرده اند.
یا کوه بلند ی که طاقت را از انسان می گیرد.
نظر دیگری که می توان مطرح کرد، آن که ارتفاعات جنوبی شهر یعنی خان گرمز، جرا (گرا) و سیاه دره رسوبی و آهکی می باشند بر خلاف ارتفاعات شمالی شهر که آذرین و آتشفشانی هستند.
سنگ های رسوبی در اثر اختلاط با آب باران و حل شدن در آن به موادی تبدیل می شوند که رنگین هستند و شکل ها، حفره ها و چاه هایی عمیق در اشکال سنگ های این کوه ها به وجود می آید. با توجه به این نکته و وجود چاه های عمیق و حفره های متعدد در خان گرمز شاید خان =چشمه، مانند خان دراز، علی خانی و... و فرمز یا هرمز با ضمه ی ه و فتحه ی م یا هرمز با ضمه ی ه و م (جزیره ی هرمز ) به خاطر خاک سرخ در تخت و کفی قله، تشکیل دریاچه و چشمه سارهایی سرخ گون، وجود سنگ های سرخ گونه در این ارتفاع باشد.
شش _ دو شاخ گرا حدود ٢٧٠٠متر
به باور اهالی قبله ی تویسرکان است. چون در جنوب غربی است و زاویه ی قبله ی شهر هم جنوب عربی است.
دو ارتفاع مانند دوشاخ حیوان است. یا دو شاخه ی درخت.
هفت _ قزل ارسلان ٣٢۵٠متر
هشت _ کلاه قاضی ٣۵٠٠متر
نه _ داروغه نشین
ده _ شاه نشین ٣۴۵٠متر
یازده _ اشکنجنه
دوازده _بلندی های کهنوش، که در تاریخ نخستین زعفران زار جهان و محل تولید عسل آمده است (کوه +نوش =عسل).
سیزده _کوبری(ceoubory) که مهمترین و بلندترین قله ی استان همدان است با ارتفاع ٣۵٨۶ متر بر فراز شهر سرکان.
در مسمای این نام دو فرضیه آگده است :
_کوهی که (کو=کبک +بری =گروهی) دیده می شود.
_ کو =کبک +بری =بریدن، ناتوان شدن، ارتفاعی که کبک هم توانش می برد و... ذکر شده است.
تپه های قلندر آسیا، گلبادرق و... در بحث تپه ها می آید.